در هورامانات قصه‌ای هست که سینه به سینه نقل می‌شود. می‌گویند هزار سال پیش، یک عروس و داماد، آماده می‌شدند تا ازدواج‌شان را جشن بگیرند. آن‌ها همه وسایل زندگی را فراهم کرده بودند اما هنوز یک چیز مانده بود. عروس و داماد، کفش نداشتند. آن‌ها تصمیم گرفتند هر طور شده برای خودشان یک جفت کفش فراهم کنند. عروس و داماد فکر کردند و فکر کردند و سرانجام تصمیم گرفتند با تنها چیزهایی که داشتند برای خودشان کفش درست کنند؛ با نخ و پارچه و موی بز.
آن‌ها رویه کفش‌ها را با ظرافت بافتند و کفی آن را از چند لایه پارچه روی هم، تهیه کردند؛ سپس رویه و کفی کفش را نخی که از موی بز درست کرده بودند، به هم دوختند. آن دو جفت «کلاش» آن‌قدر زیبا شده بود که پس از آن، همه عروس و دامادهای هورامانات برای مجلس‌شان کلاش درست کردند. کلاش، هنوز هم پای‌افزار هوراماناتی‌هاست؛ تنها کفشی در جهان که چپ و راست ندارد و هر لنگه آن را می‌توان بدون توجه به راست و چپ بودن پوشید. کلاش، ویژه فصل‌های گرم سال و ایام بدون بارش است. کلاش که در گذشته‌های دور کفش عروس و دامادهای منطقه هورامانات بوده، به‌تدریج ویژه مردان شده حالا اما چند سالی است به همت تولیدکنندگان، نمونه‌های زنانه آن هم دارد تولید می‌شود.
«مولود خسبی» متولد 1340 است. او همین‌جا در مریوان به دنیا آمده است. او علاوه بر تولید کلاش به آموزش این هنر هم می‌پردازد. مولود خسبی کارآفرینی است که ایده نوآورانه خود را در مورد کلاش اجرایی کرده و توانسته نشان ملی مرغوبیت هم دریافت کند. کارگاه تولید و فروش کلاش خانواده خسبی در یکی از خیابان‌های مریوان است که به نام کلاش نام‌گذاری شده. فعالیت بیش از 11 هزار نفر در حوزه تولید کلاش در مریوان موجب شد این شهر در سال 1396 از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی کلاش معرفی شود. کلاش پیش از این، هنر و صنعتی دستی بوده و همه زن‌ها و مردهای کرد کم و بیش راه و رسم درست کردنش را می‌دانسته‌اند. مواد اولیه مورد نیاز برای تهیه کلاش نخ، پارچه، موی بُز و تسمه چرمی است.
خسبی توضیح می‌دهد: «رویه کلاش از نخ سفید بافته می‌شود؛ پارچه‌های روی هم فتیله می‌شوند و کفی یا زیره کلاش را می‌سازند. تسمه‌های چرمی، اجزای کلاش را محکم می‌کنند و قطعات کوچک نرینه گاو، به کار تزئین نوک و پاشنه کلاش می‌آید. رویه کلاش سفید است؛ زیره آن هم به رنگ‌های آبی و قرمز تولید می‌شود. البته امروزه در رنگ‌های دیگری هم اقدام به تولید کلاش کرده‌ایم ولی همچنان رنگ‌های اصلی آن بیشتر مورد استقبال خریداران قرار می‌گیرد». رویه کلاش که نخ آن با سوزن بافته می‌شود، نیاز به دقت و ظرافت دارد که این کار توسط خانم‌ها و مراحل تهیه زیره که مستلزم قدرت بدنی بیشتری است، توسط آقایان انجام می‌شود. خسبی یادآوری می‌کند: «درست کردن هر لنگه کلاش دو روز و تولید یک جفت آن چهار روز زمان می‌برد». این کار تنها محل درآمد تعدادی از زنان و مردان این منطقه شده است.
مولود خسبی معتقد است کلاش در کنار همه محاسنی که دارد یک عیب هم داشته و آن هم این است که پیاده‌روی طولانی مدت با آن باعث کمردرد می‌شود. برای همین هم او به فکر تولید نمونه‌های طبی آن افتاده است. می‌گوید: «حالا ما نوع طبی کلاش را با پاشنه سه‌سانتی تولید می‌کنیم و این نوآوری در میراث فرهنگی ثبت شده و نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی را هم دریافت کرده است». خسبی ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از ویژگی‌های بارز کلاش که آن را از دیگر کفش‌ها متمایز کرده این است که همه مواد مورد استفاده در آن طبیعی و سازگار با محیط زیست است. کلاش کفشی است که 9-8 سال قابل استفاده بوده و پس از آن هم به‌راحتی در محیط تجزیه می‌شود و آلودگی ندارد.»
چنور صادقی
نظر شما